Çocukluğumda kendiliğinden gelişen, çocukluk-gençlik çağlarımda merak etme süreci ile kıvılcımın yakıldığı ve lise çağından itibaren okuduğum kitaplarla bir tutku haline dönüşen seyahat etme kavramı, üniversitede Edebiyat Fakültesi’ne gitmemle birlikte yazarlarla benim aramda farklı bir bağ kurdu. Anadolu’yu ve farklı ülkeleri gezmeye başlamadan önce birçok bölgeyi onlardan öğrenmeye çalıştım; bazen Toroslar’ı okudum, bazen Moskova’yı. Bazen öyle bir köye denk geldim ki ‘burası tam Yaşar Kemal’lik’ dedim, bazen de tek bir cümle için bir şehre gitmişliğim oldu.
Anadolu’yu, Türk insanını, farklı dünyaları, yabancı ülke insanlarını ve kültürlerini anlatan ‘benim seyyah yazarlarım’ var. Bu yazarların birçoğu okul sıralarında akılda kalan ‘Toplumcu Gerçekçi’ adını verdiğimiz ve Anadolu insanını anlatan yazarlar. Onlara ek olarak bazen sürgün edildikleri yerleri kitaplarında anlatan yazarlar da var bu yazıda, görev icabıyla gittikleri yerleri anlatanlar da.
Kısacası, aşağıdaki listede kitaplarında kültüre, coğrafyaya, insana dair bir şeyler öğrendiğim yazarlar bulunmakta. Tamamen gezi kitabı niteliğinde eserleri olan yazarları başka bir yazıda toplamayı düşünüyorum. Keşfetmediğim, okumakta geç kaldığım yazarlar var ise yorumlarınızla öğrenmeyi beklerim.
Yaşar Kemal: Google’a Anadolu yazılınca ‘bunu mu demek istediniz’ diyebileceği bir isim Yaşar Kemal. Güney Anadolu topraklarını, insanını, geleneklerini öğrenmek için Yaşar Kemal okumuş olmanın bence önemi büyüktür.
İnce Memed, Ağrı Dağı ve Binboğalar Efsanesi, Orta Direk, Yer Demir Gök Bakır, Teneke… Yaşar Kemal’in her eserinde Anadolu’nun tozu, Çukurova’nın pamuk tarlaları, Toroslar’ın karı vardır.
“İnsan evrende gövdesi kadar değil, yüreği kadar yer kaplar “
Kemal Tahir: Anadolu topraklarına adanan cümlelerin bir diğer sahibi de Kemal Tahir’dir. Çankırı’yı, Çorum’u; Anadolu insanının yaşanmışlıklarını en iyi onun anlatımıyla tanırız. Esir Şehrin İnsanları, Hür Şehrin İnsanları, Köyün Kamburu, Yorgun Savaşçı Sağır Dere, Rahmet Yolları Kesti ve nicelerinde tarihi romancılığının uslubunu çizmiştir.
“bizim memleket ıstıraba katlanmasını iyi beceriyor da, ona karşı gelmesini bilmiyor”
Nazım Hikmet: Nazım’ın yolculukları kah kendi isteğiyle kah sürgünleriyle geçse de onun yazılarından ve şiirlerinden okuduğum ülkeler oldu. Küba, Moskova ve Prag bunların başında geliyordu. Ama en çok da ‘Memleketi…’ 1961 yılında Prag’dan Küba’ya giden Nazım Hikmet, şiirinde Küba’yı ve Küba halkını anlatır. “Havana Röportajı” ve “Saman Sarısı”, Nazım’ın Küba seyahatini anlatır. Nazım’ın dizelerinden, bu seyahati sırasında Fidel Castro’yu da gördüğünü öğreniriz.
“Dört nala gelip Uzak Asya’dan Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim”
Necati Cumalı: Yugoslavya doğumlu bir Urla’lı idi Necati Cumalı. İzmir’i bildiği kadar, görevli olarak gittiği Paris’i de iyi biliyordu İsrail’i de. Susuz Yaz, Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar ile okuruz memleketi onun cümlelerinde.
“aşkı şehirler yaratır,şehirler yaşatır diyorum
gün gelir aşklarıyla anılır şehirler anılırsa”
Orhan Kemal: Güney Anadolu topraklarını anlatan başka bir usta da Orhan Kemal’dir. Adana’yı, burada işçi olmayı, gurbet hikayelerini, köy insanını anlatan en iyi yazarlardandır. Yaşar Kemal gibi o da işçi olmuş, ve işçiyi kaleme almış bir edebiyatçıdır.
Hanımın Çiftliği, Kanlı Topraklar, Bereketli Topraklar Üzerinde eserlerinde bu toprakları okuruz.
“Adam kuş olmalı diyorum, bildiğin kuş. Kanatlı. Uçmalı bir güzel. İstediği yere”
Selim İleri: İstanbul’u Selim İleri’den okumak diye bir tabir var. Ve durum gerçekten de öyle. Selim İleri’nin yazdığı ve içinde İstanbul olan kitaplar, adeta birer kent rehberi niteliğini taşır. İstanbul Mayısta Bir Akşamdı, İstanbul Seni Unutmadım, Yaşadığım İstanbul ve daha niceleri, her bir kelimesinde İstanbul’u gezdirir.
“Kaç kez çevredeki arka sokaklara, küçük, eski, güzel semt camilerine sığındım, kaç kez”
Ahmet Ümit: Kendisi Beyoğlu’nun en güzel abisi olmakla birlikte polisiyenin de en iyi Türk yazarları arasında yer alır. Onun polisiye kitaplarında karış karış gezilmiş bir İstanbul görürüz. İstanbul Hatırası, Beyoğlu’nun En Güzel Abisi kitaplarında İstanbul sokaklarını arşınlarız.
“İstanbul a bakıyorduk denizden.Güneşli günlerimize, umut dolu sabahlara, eğlenceli bahar akşamlarına”
Gülten Dayıoğlu: Çocukluk çağlarına ‘keşfetmeyi, merak etmeyi, seyahat etmeyi’ aşılayan isimdir Gülten Dayıoğlu. Okuduğum ilk seyahat kitapları arasında onun kitapları bulunuyor. Hindistan’a Yolculuk ve Nepal Gezisi, Bambaşka Bir Ülke Amerika’ya Yolculuk, Kangurular Ülkesi Avustralya’ya Yolculuk kitapları ve niceleri ile Türk Edebiyatı’nın seyyah yazarlarındandır Gülten Dayıoğlu.
Refik Halit Karay: Toplumsal Gerçekçilik akımının öncülerinden Refik Halit Karay da tıpkı Yaşar Kemal, Orhan Kemal gibi en çok Çukurova’yı anlatır eserlerinde. Memleket Hikayeleri ile Anadolu’yu, Anadolu insanını anlatır. O hikayalerden Yatık Emine’de Anadolu halkının kadına karşı tutumunun ve ahlakını görürüz. Eh, o günden bugüne ne değişti okuyup siz söyleyin. Gurbet Hikayeleri’ni okuduğumuzda ise Halep’i, Lübnan’ı, Arap halklarını, Bedevi kültürünü kısacası Orta Doğu taşrasını anlatır.
“Şam’ın iç mahalleleri ve yılankavi sokakları o kadar birbirine benzer, öyle ayırt edilmez şeylerdi ki… Her kapı, her cumba, her yalak, her binek taşı; bütün çeşmeler, mescitler, türbeler diğerlerinin eşidir. Bana insanlar görerek değil, koku alarak evlerini bulurlar zehabını verir”.
Cümleleriyle size seyahati aşılayan yazarlar ve şairler kimler?
