Kıbrıs Kapalı Maraş belki de daha önce duymadığınız bir yer gibi gelebilir size. Aslında kendisi yavru vatan Kıbrıs’ta bulunan özel bir yer. Türkiye’nin başka hiçbir yerine benzemeyen, trajik de bir hikayeye sahip Kıbrıs Kapalı Maraş’ı gözlemleyebildiğim ve öğrenebildiğim bilgiler kadar anlatmak istedim. Hani bir zamanlar son derece popüler olan -ki hala öyle- kimi zaman savaş yıllarından kalmış, kimi zaman karantina şehri olarak kullanılmış ya da buna benzer bir geçmişe sahip ve adına Dark Turizm denilen bir seyahat konsepti var ya dünyada. He işte Kıbrıs Kapalı Maraş tam olarak Dark Turizm yeri olma özelliğine sahip…
Bunun Türkiye ile ne alakası var diye soranlar olabilir. Fakat ülkemizde, üstelik yavru vatan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘nde geçmişin savaş izlerini taşımakta olan ve gitmenin yasak olduğu bir yer var. Adı, Maraş. Günümüzde bilinen adıyla ise Kıbrıs Kapalı Maraş. İşte tam da Kıbrıs Kapalı Maraş’ı gördüğümde aklıma geldi bu Dark Turizm olayı. Kim bilir dedim içimden, belki ileride bu kapalılık sona erer ve tıpkı bu tarihi geçmişi ile turizme yeniden açılır güzelim yer. Ya da bu düşünce tamamen hayal olarak kalır öylece.
Tam olarak 7 yaşındaydım ve ilk kez savaş bölgesi görüyordum. Delik deşik binalar, camları kırık arabalar, yıkık dökük mobilyalar.. Sonrası mükemmel bir deniz. Dünyanın en güzel denizi dersem abartmış olmam. Bahamalar halt yesin. Öyle bir güzellik. Hoş Bahamalar’ı görmedim ama olsun. Aradan yıllar geçti ve ben yeniden Kapalı Maraş’a geldim. 41 yıldır kapalı kaldığı için ne denizi değişmişti, ne de geçmişinin izleri.
Kapalı Maraş’ın Hikayesi
Modern mimari ile yapılan binalar, dünyanın en zengin misafirleri, sinema yıldızları, gece kulüpleri, dönemin çok ötesinde markalar… Dünyanın en lüks tatil merkezi olan ve Kuzey Kıbrıs’ın Gazimağusa kentinde yer alan Rumca adıyla Varosha (çevre ya da şehrin dışarısında anlamında kullanılıyor), Türkçe adıyla Maraş’ta Marliyn Monroe’dan Sophia Loren’e, Elizabeth Taylor’dan, Brigitte Bardot’a kadar birçok ünlünün villası, 5 yıldızlı oteller ve tatil köyleri bulunuyordu. Öyle ki Kapalı Maraş’taki yatak sayısı şimdiki Kuzey Kıbrıs otellerinin yatak sayısına eşitti.
Bir yanda zenginliğin olduğu diğer yanda ise Kıbrıslı Türkler’in Kaleiçi, Karakol ve Baykal Bölgeleri’nde izole bir hayat sürmek zorunda kaldığı Akdeniz’in en güzel plajına sahip Maraş Bölgesi, 1974 senesindeki İkinci Kıbrıs Harekatı (Mağusa Harekatı) ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nce alındı ve bölge yerleşime kapatıldı. Bunda elbette ülkeler arası anlaşmazlık ve beraberinde başka siyasi konular vardır, detayları bilemiyoruz. Bölgedeki mülkler ve sahipleri meselesinden tutun da Türkiye’ye bir koz olarak kullanılmak istenmesi, BM askerlerinin burada bulunuyor olmasına kadar birçok mevzu var. Bu kapsamda yazının içeriğini siyasetten uzak tutarak devam ettiriyorum.
Sadece arazi değeri 100 milyar doları aştığı tahmin edilen Kıbrıs Kapalı Maraş’a girmek ne yazık ki mümkün değil. Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ait binalar ve Orduevi ile Birleşmiş Milletleri askerlerinin binası dışında yaşam belirtisi olan bina yok. Bölge Kıbrıs adasını ikiye ayıran “Yeşil Hat” tampon bölgesinde olduğu için BM askerleri de burada bulunuyor. Fakat bölge arazisi Lala Mustafa Paşa Vakfı’na ait. Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları ile buraya girmeye yetkisi olan kız öğrenci yurdunda kalan öğrenciler ve BM askerleri girebiliyor sadece. Onun dışında sivil araç ve yaya girişi olmuyor. Araçlarda da yalnızca kayıtlı taksiler içeriye girebiliyor.
*Yeşil Hat, Kuzey ve Güney Kıbrıs’ı ayıran (de facto) bölgeyi belirtmek için kullanılıyor.
Kıbrıs Kapalı Maraş Bölgesi
Kıbrıs’ın genelinde çıkan Rum ayaklanması sonucu Türk askerleri müdahalede bulunmak durumunda kalınca Rumlar Maraş’ı terk ediyor. Bu bağlamda KKTC’ye seyahat edenler varsa eminim ki Kıbrıs Kapalı Maraş’ın durumunu daha net anlayabilecektir. Fakat hayatınızda Kuzey Kıbrıs’ta bulunmadıysanız ya da tarihle de çok ilginiz yoksa Kapalı Maraş’ı tanımak için Kıbrıs Harekatı ile ilgili ufak bir araştırma yapmanızı öneririm. Şimdi harekat başladığı sırada binaların terk edilişini son sahne olarak hafızaya yerleştirin. Masada bardaklar tabaklar, alelacele çıkıldığı için alınamayan eşyalar, kontağı üzerinde arabalar, inşaat yapan iş makineleri… Sanki kıyamet kopmuş ve hayat durmuş. Piyanist filmindeki Adrien Brody gibi hissediyorum o an kendimi.
İkon Kilisesi
Maraş Bölgesi’nin anladığım kadarıyla tek tarihi binası. Kilise dışında 25 müze, ve 20 küsur sinema ile tiyatro binası olsa da bölgenin hem tarihi hem dini tek binası muhtemelen bu kilise. Diğer sokaklara giremediğim için bilmiyorum ama sağa sola sorduğumda aksini iddia eden olmadı. Bu yüzden tek ve tarihi sıfatları kendisinindir. 2016 senesine kadar yabancı turistler yalnızca bu kiliseyi görmek için izin alıp kilisenin oraya kadar içeri girebiliyormuş ama artık giriş tamamen yasak.
Sophia Loren’in Yazlığı
Sophia Loren’in izlerini Kuzey Kıbrıs’ın birçok yerinde bulmak mümkün. Örneğin Girne‘deki Kaçakçı’nın Köşkü… ‘Sophia Loren’in izinde Kuzey Kıbrıs Turu‘ diye bir tur bile açılır. Kıbrıs Kapalı Maraş’ta da, askeriyenin hemen girişinde Sophia Loren’e ait olduğu söylenen bir yazlık var. İçeride serbest dolaşım hakkı olunan o kısacık yolda görülebilen nadir yerlerden biri zaten. Yazlık onun mu tam emin olamıyoruz. Bu da Kapalı Maraş’a dair bir rivayet; fakat gerçekliği diğer rivayetlere nazaran biraz daha yüksek. Çünkü burası aynı zamanda bir ‘rivayetler şehri’…
Golden Sands Hotel
Uzaklardan, ama çok uzaklardan görülen devasa yapı İngiliz Kraliyet ailesine ait Golden Sands Hotel. Bu otelin dünyanın ilk 7 yıldızlı oteli olduğu söyleniyor. Merdaneli çamaşır makinesi olduğu dönemlerde burada son teknoloji çamaşır makinesi, buzdolabı hatta renkli televizyon bile varmış. Bir rivayete göre de buranın otelleri 2016 yılına kadar doluymuş. İnandırıcı gelmediği için rivayet olarak kalabilir bu konu.
Kapalı Maraş’a Dair Gözlemler
- Adı üstünde Kapalı Maraş yasak bölge ve girilemiyor. Askeri kimlik sahibi olanlar ve burada kalabilen öğrenciler dışında tamamen yasak.
- Araç girişlerinde sadece askeriyeye plakasını kayıt ettiren taksiler içeriye girebiliyor. Herhangi bir araç ya da kiralık bir araba ile Kapalı Maraş’a girmek mümkün değil.
- İçeriye girildiği andan itibaren 40 yıl öncesine gidiyorsunuz. Zaman tünelini keşfediyorsunuz burada adeta. Tek yaşam belirtisi deniz ve palmiye ağaçları. Hiç köpeğe rastlamadım ama orduevinde birçok kedi var.
- Bazı duvarlarda ve kaldırımlarda ‘no man’s land’, ‘George 22.02.1973’ yazılı idi.
- İçeride Toyota, Alfa Romeo mağazaları bulunuyor. Bu mağazaların içerisinde de hala arabaların olduğu söyleniyor. Dükkanlara girme şansım olmadığı için bilmiyorum. Ek olarak içeride Marks&Spencer da varmış ama onu da göremedim.
- Dediğim gibi rivayetler bu bölgede almış başını yürüyor. Gerçekliğini belki de asla bilemeyeceğimiz bu rivayetlerden en ilginci bir gece kulübünde yüklü miktarda sterlin bulunuyor olması. Bu parayı da askerler belirli dönemlerde sayıyorlarmış.
- Kapalı Maraş’ın sahili için Mısır’dan kum getirilmiş. Dönemin çok ilerisinde olduğunu ve adeta ‘jet sosyete’ye hizmet ettiğini düşünürsek bana güçlü bir rivayet geliyor.
- İnsan düşünüyor, burası açılsa, ne bileyim. Bi düşünüyorum daha mı iyi olacak diye. Açık olan yerlerin durumu belli. (Bu da kendi rivayetim)
- Kapalı Maraş’ı çok merak ettiniz ama giremiyorsunuz. O zaman istikamet bölgeye en yakın yer olan Palm Beach Otel’e gitmek. Buradan Kapalı Maraş’ın savaştan kalan izlerini bir nebze görmek mümkün oluyor.
- Kapalı Maraş’a dair merakınız hepten cezbettiyse ya da benim gibi hikayeyi bir de yaşayanlardan dinlemek lazım diye düşündüyseniz bu bölgeyle ilgili yapılmış iyi birkaç belgeseli de aşağıda bulabilirsiniz. (Varsa bildiğiniz farklı belgeselleri de yorum olarak bırakabilirsiniz)
