Tirilye ya da Trilye, Türkiye sınırları içerisinde kendini methetmeyi pek sevmeyen ama özünde ‘canım bu kadar mütevazı olma gerçek sanırlar’ diyebileceğim yerlerden. Sende sinema yüzü var Tirilye. Yeni bir oyuncu keşfeden yönetmen gibiyim; seni geç keşfettim ve senden bir star yaratacağım.
Tirilye (Trilye) Nerede?
Bursa’da gezilecek ve görülecek yerler öyle çok ki her hafta bir Bursa seyahati yapsak birçok güzellik ile karşılaşırız. Tıpkı Tirilye gibi. Eski bir Rum Köyü olan Tirilye ya da Trilye, Marmara Bölgesi’nin ve Bursa’nın güzelliklerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Bursa’nın Mudanya ilçesine bağlı olan bu sevimli belde Trilya, Trilye ve Zeytinbağı gibi farklı isim kombinasyonlarına sahip. Neden bu isim, ne alaka diyenler için Latincede tirilye, barbun demekmiş. Yani Tirilye’de bolca barbun olması tesadüf değilmiş. Hafta sonu İstanbul’a yakın gidilecek yerler için bir alternatif sunan Tirilye’de gezilecek yerler, Tirilye’de nerede ne yenir, Tirilye’de nerede kalınır ve Tirilye’den ne alınır sorularının cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.
Tirilye Gezilecek Yerler
Tirilye tarih boyunca Misyalılar, Romalılar, Bizanslılar ve Osmanlılar tarafından yönetilmiş. Haliyle bu ufak yerin ruhunda bir tarih saklı. Kendisi ufak olsa da Tirilye’de gezilecek yerler arasında Rumlar’dan kalma 7 kilise ve 3 ayazma bulunduğu söyleniyor. Elbette bu kiliselerden geriye 3 tanesi ayakta kalmış. Geçmişi koruma ve turizme kazandırma başarımız tartışılır olduğu için bu yapılar gittikçe harabeye dönüp yok olmaya yüz tutabilir. Tirilye’de gezilecek yerlerin bakımsızlığı konusunda konuştuğum birçok kişi de aynı dertten muzdarip. Restorasyon, bakım vb faaliyetlerin gerek eserlerin Rumlardan kalmış olması, gerek ödenek çıkmaması gibi sebeplerden ötürü hayata geçirilemediğini söylüyorlar.
Tirilye Evleri
Tirilye’de gezilecek yerler arasında en dikkat çeken şey, Tirilye evleri. Bu evler arasında tıpkı Balat’taki o meşhur ortadaki eve benzer bir ev var. Buranın simgesi olmuş resmen. Deprem bölgesinde bulunan bir evin bu kadar harap durumda olması ise aklımı kurcalayan bir konu. Çünkü evin konumu, o fotojenik duruşu muhakkak korunmalı. Bana sorarsanız sadece bu ev bile Tirilye’yi turiste boğar. Çarşı içerisinde bulunan bu çok çıkmalı meşhur evin alt katında ise reçel, yağ gibi Tirilye’ye özgü şeyler satılıyor.
Tabut Ev
Evlerin ilginçliği bitmiyor, bitmediği gibi isimleri de garipleşiyor. Onlardan biri de adına tabut denilen ev. Dünya tatlısı bir eve neden bu ismin verildiği konusunda korkunçlu senaryolar yazdım kafamda. Evin altında yatır varmış da o yüzden tabut mu demişler, yoksa bu eve yerleşenler ölü insanlar mı görüyormuş? Aman tamam iki salise Parliament sinema kuşağı yaptırmadınız insana. Tipi de tabuta benzemiyor bunun neyin peşindesiniz?
Perili Ev
Size diyorum ki Stephen King gelse diz çöküp tövbe eder. O kadar Halka, o kadar Garez bir alt yapı kurmuşlar evlere. Perili ev ne arkadaşlar? Tabut ev, perili ev, bu nasıl Freddy Krueger’lık?
Taş Mektep
Tirilye’nin neo-klasik tarzdaki bu okul binası Rumlar’dan kalma. Yolda karşılaştığım bir amca anlattı Taş Mektep’in hikayesini. Kendisi çocukken burada okumuş. Bu arada Tirilye’de herkes size hoş geldiniz, şurayı gördünüz mü, oranın hikayesi bak böyle diyerek samimiyetle yaklaşıyor. Öyle ki iki saat durduğum bu yerde bir Selanikli teyze, Taş Mektep’te okuyan amca, beni Balıkesir taraflarından tanıyan bir karı koca ile bol bol muhabbet ettim.Taş Mektep, Rumların zamanında da sonrasında da okul olarak kullanılmış. Kazım Karabekir ile öksüz ve yetim çocukların okuması amacıyla yatılı Darü’l-Eytam Okulu olmuş. Normal derslerin yanı sıra demircilik ve marangozluk gibi zanaatleri de kapsıyormuş. Eski bir bina olması sebebiyle güvenlik için boşaltıldığı 1988’den bu yana boş bir şekilde durmakta. Yukarıda da bahsettiğim sebeplerden dolayı restorasyon çalışmaları yapılamıyor.
Bu okulun yemekhanesi olarak kullanılan Aziz Vasil Kilisesi de (şu anki ismiyle Faruk Çelik ya da Tirilye Kütür Merkezi) Tirilye’de gezilecek yerler arasında.
Fatih Cami ve Avlulu Hamam
Eski adı Hagios Stephanos olan Fatih Camii, Bizans Dönemi’ne ait. Osmanlı döneminde camiye çevrilmiş ama kilise formu korunmuş. 600’lü yıllara dayanan bir Bizans mimarisi olması nedeniyle önemli bir konumda. Fatih Cami ile aynı yerde bulunan Avlulu Hamam ise Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmış ve mimarisinde tamamen Türklerin imzasının olduğu söyleniyor.
Caminin yukarıdan görünen manzarası da fotoğraf çekmek için ideal. Gerçi biraz çanak anten ve inşaat halindeki evler manzarayı bozuyor ama yine de Tirilye’nin seyir noktası sayılabilecek kısmı bu bankların olduğu kısım.
Kemerli Kilise
Eski adı Panagia Pantobasillissa olan ve Meryem Ana’ya adanan ilk kilise olan Kemerli Kilise’nin ayrıca tarihte üzerine resim yapılan ilk kilise olduğu da söyleniyor. Bitap bir şekilde olduğu için içerisine girilemese de dışarıdan görmek mümkün. Hemen yanındaki kemer, kiliseye farklı bir hava katıyor. Kemerli Kilise’de kullanılan sütunların ise İskenderiye’den getirildiği söyleniyor.
Yine restore edilemeyen yapılardan biri olan Kemerli Kilise’nin iç kısmını görebilmek için kilise duvarlarındaki deliklerden elinizi sokarak fotoğraf çekmeniz lazım. Sonra fotoğraflara dönüp kilisenin içerisini çektiğiniz kadar görebilirsiniz.
Dündar Evi
Eski adı Yuannes Kilisesi olan Dündar Evi, beldedeki heybetli duruşa sahip nadir yapılardan. Rumların ardından özel mülk olarak kullanılan Dündar Evi, Bizans mimarisine sahip. Duvarında taştan oyma işlemelerle Bizans mimarisine özgü motifler var. Dündar Evi’nin bulunduğu yerde Selanik göçmeni bir teyze ile konuştum. Burayı otel yapmak istemişler ama izin çıkmamış. Teyzem de izin çıkmadığı için haklı olarak sevinçli. Çünkü her yer otel olmak zorunda mı güzel kardeşim?
Aya Yani Manastırı
Bölgede üç manastırdan geriye kısmen ayakta kalmış olan Aya Yani Manastırı merkezden 5 kilometre uzaklıkta. Diğer manastırlar ise Eşkel Köyü yolu üzerindeki Hagios Sergios Manastırı ve Aya Sotiri olarak da bilinen Batheos Rhyakos Soteros Manastırı.
Çeşmeler
Benim gördüğüm kadarıyla (belki daha fazla vardır) bir Rum ve bir Osmanlı çeşmesi bulunuyor Tirilye’de. Fotoğraftaki çeşme, yolda karşılaştığım amcanın anlattığına göre kızları çok genç yaşta ölen bir Rum aile tarafından yaptırılmış. Yüzeyi kireç gibi boyandığı için görünmüyor ama yakından bakıldığında ölen bir genç kız ile ona dua eden yakınlarının tasviri var üstünde.
Atatürk Meydanı ve Yat Limanı
Tirilye sahil şeridinde ufak bir yürüyüş hattı ile yat limanı bulunuyor. Atatürk Meydanı’ndaki liman kısmında el işi hediyeliklerin bulunduğu ufak tezgahlar var. Meydanın hemen yanında ise balıkçı teknelerinin ve yelkenlilerin bulunduğu yat limanı bulunuyor.
Tirilye’de Nerede Ne Yenir?
Burası zeytinin, balığın harman olduğu topraklar. Sele zeytini olsun ana yemek istemez. Üzerine soğuk sıkım zeytinyağı gezdirirsiniz mis. Zaten kelime anlamı barbun olan Tirilye’de yenilecek yemeklerin başında da balık var. Genellikle barbun, tekir ve mezgitin dahil olduğu balık ve deniz ürünleri ile bölgeye özgü meze ve ot yemekleri de yenebilir.
Tirilye Çamlı Kahve
Bir yamaç üzerine kurulmuş, etrafı çam ve çınar ağaçlarıyla kaplı Çamlı Kahve, kahvaltısı ile meşhur. 18 çeşit kahvaltılığın 25 TL olduğu Çamlı Kahve’de hafta sonu yer bulmak biraz zor olabiliyor.
Rumlar döneminde mesire yeri olarak kullanılan bu alan, güneşin en güzel battığı noktalardan biri. Tepede olması sebebiyle denize nazır bir seyir imkanı sunuyor.
Çınar Restoran
Sahil hattı boyunca yan yana dizili birçok balık restoranı var. Çarşı içerisine girildiği zaman ev yemekleri yapan ya da ızgara mutfağı olan restoranlar da bulunuyor. Bizim tercihimiz aynı zamanda bir otel olan Çınar Restoran’dan yana oldu. İstavrit, levrek simit, bir porsiyon midye dolma ve sıcak helva söyledik. Bir balık restoranında helva zaten default olarak gelir ama burada helvaya da para ödüyorsunuz. 2 kişi aşağıdaki fotoğrafa 65 TL ödedik.
Tirilye’den Ne Alınır?
Buralara gelmişken mutlaka bir zeytinciden Tirilye zeytini, sabun ya da yağ alın. Bütün dükkanların ürünleri güzel. Yalnız içlerinde dikkatimi çeken bir dükkan oldu. O da kadın girişimcilerin kurduğu Şekerhanım Dükkanı.
Bireysel üretimleri, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nın düzenlediği ‘En İyi Girişimcilik’ yarışmasında birincilik kazanmalarıyla bir marka halini almış. Şekerhanım’a bir göz atmanızı ve ürünlerini görmenizi isterim. Buradan çıkıp limana doğru inildiğinde ise Köylü Pazarı ile karşılaşılıyor.
Ben buradan kudret narı aldım. Mide rahatsızlıkları, romatizma gibi hastalıklara iyi gelen bir bitki bu. Tadı acı olduğu için zeytinyağı ya da balla karıştırılarak aç karnına günde bir kaşık ilaç yerine yeniyor. Köylü pazarındaki teyzenin anlattığına göre kudret narı yalnızca Hıdrellez gecesi ekilirmiş ve ekerken Yasin-i Şerif okunurmuş. Temmuz ayında da hasadı yapılırmış. Şayet bitkisel ürünlere karşı hassasiyetiniz yoksa dönerken bir kavanoz alın. Çekirdeklerini Hıdrellez gecesi siz de ekebilirsiniz.
Tirilye’ye Nasıl Gidilir?
Deniz Otobüsü ile; İstanbul’a oldukça yakın bir konumda olduğu için bana göre en basit ulaşım seçeneği İDO ya da BUDO ile denizden gitmek. Araba varsa İDO feribotuna, araba yoksa yaya olarak İDO ya da BUDO deniz otobüsüne biniliyor ve Mudanya’da iniliyor. Yol toplam 95 dakika sürüyor. İDO ve BUDO ücretleri için bu linki ve bu linki kontrol edebilirsiniz. Fiyatlar öyle yüksek değil. Ayrıca bahar ve yaz dönemlerinde yapılan kampanyaları takip ederseniz gayet uygun fiyatlara bilet alabilirsiniz. Mudanya İskelesi’nde indikten sonra şayet araba ile gelmemişseniz özel halk otobüslerini kullanarak Tirilye’ye varmak mümkün. Tirilye-Kumyaka Köyü-Bursa Organize Sanayi seferi düzenleyen bu halk otobüslerinin saatleri için amme hizmeti linki kontrol ediniz. Yine Mudanya İskelesi’nden kalkan 2U‘ları kullanarak Görükle’ye kadar gitme şansınız var.
Araba ile; İstanbul’dan gidecekler için Avrasya Tüneli ve Osman Gazi Köprüsü’nü kullanarak ya da Eskihisar-Topçular feribotunu kullanarak gitmek tercihe kalmış. Bizim yolculuğumuz tüneli ve köprüyü kullanarak oldu. İstanbul Avrupa Yakası’ndan yola çıktıktan 2.5 saat sonra hedefe vardık. Bursa güzergahında devam ederek Gemlik’i geçtik, Engürücük sapağından girdik ve Kurşunlu, Güzelyalı ve Mudanya’yı takip ederek Kumyaka’yı geçip Tirilye’ye vardık.
Tur ile; Tirilye, günübirlik turlar arasında en çok rağbet gören destinasyonlardan biri. Cumalıkızık-Mudanya-Tirilye üçlüsü birçok tur firmasının programında yer alıyor. Eğer turla gitmeyi seviyorsanız bu alternatifi de düşünebilirsiniz.
Tirilye’ye Ne Zaman Gidilir?
Yaz; Buralara yaz döneminde gelindiyse o vakit merkez cami arkasındaki bayırdan yukarıya kekik ve sumak toplaya toplaya çıkma şansınız olacak demektir. Bu yol üzerinde aynı zamanda sütlü incirler görecek; kazanlarda salça yapanlara denk geleceksiniz. Tirilye’nin içerisinde denize girme imkanı olduğunu sanmıyorum, yani gördüğüm kadarıyla denize girilecek yer yok ama yol üzerinde saklı olan koylara inme şansınız olursa belki denize girme imkanı da bulabilirsiniz. Onlardan biri de Tirilye’ye yakın bir konumda olan Eğerce Köyü.
Sonbahar; Tirilye yılın her döneminde ayrı güzel olan bir belde. Ama imkanınız varsa buraya zeytin zamanı yani kasım ayı içerisinde ya da yine o aylardaki sabun yapımı zamanı gelmeniz burayı daha turistik bakıştan sıyrılarak görmenizi sağlayacaktır.
Kış; Benim gittiğim ay mart olmasına rağmen hava oldukça güzeldi. Ama genel olarak kış aylarında çok rüzgar estiği için biraz dayak yemişe dönmüyor değilsiniz.
Tirilye Otelleri
Benim seyahatim günübirlik oldu ama siz eğer burada kalmak istiyorsanız bölgede birkaç otel ve bağ evi mevcut. Ben kalmadığım için herhangi bir öneride bulunamam ama konaklama için göz atacağınız yerleri sıralayabilirim. Trilyalı Butik Otel, Çınar Otel, Tirilye Evi Butik Otel, Kaplan Hotel, Trilye Pansiyon, Akide Butik Otel.
Trilye, Mudanya ve Çevresi
Trilye’ye kadar gelmişken Bursa’nın buraya yakın keşfedilesi yerlerini de görmek isterseniz hafta sonuna sığan dolu dolu bir rota oluşturabilirsiniz. Şayet konaklama olmayacaksa Tirilye size yarım gün yeter. Tirilye’yi gezdikten sonra İstanbul’a dönerken Mudanya’ya uğrar, Mudanya Mütareke Müzesi’ni ve tarihi sokakları kapsayan kısa bir tur yapabilirsiniz.
Eğer iki gününüz varsa o halde mutlaka aşağıdaki rotayı izlemenizi öneririm. Bursa’da vereceğiniz İskender molası sonrası keşfedilmeyi bekleyen bu iki güzel güzergahı es geçmeyin derim.
